Sözümüz Söz

Ne güzel ifade etmiş atalarımız; "söz uçar, yazı kalır" diyerek. Yalnız söyleyip kalmamışlar aynı zamanda gereğini de yapmışlar. Kendi dönemi içerisinde Osmanlı kadar yazıya önem veren yoktu. Eliften ye'ye kadar her şeyi ama her şeyi kağıda dökmüşlerdi. Bu hassasiyeti her alanda görmek mümkün. Harf devrimine ve milyonlarca belgenin katar katar başka ülkelere satılmasına rağmen bir o kadar vesika hâlâ günümüzde varlığını devam ettiriyor.
Bu yazımızda Osmanlıca senet örneği paylaşmak istedim.
Senetler devirlere göre değişse de genel olarak şu kısımları içerir;
1- Besmele. Hu/hüve koduyla varakın üstünde ve ortada bulunur.
2- Borç miktarı. Besmelenin hemen altına hem rakamla hem de yazıyla borcun mahiyeti ifade edilir.
3- Senet metni. Senedin ne zamanı kapsadığını, alacaklı-verecekli adı vs. bu kısımda kısa ama anlaşılır bir iki cümleyle yazılır.
4- Tarih. Hicri veya rumi olabilir. Bazen ikisi beraber de yazılabilir.
5- İmza. Bazen bir çok kişinin imzası bulunabilir; şahitler, kefiller vs. Ayrıca bazı senetlere pul da yapıştırıldığını görürüz. Pulları genelde tarih ve imza kısmında görürüz.

Belgenin Çevirisi;

Hû

Aded-i lira 23

Yalnız yirmiüç aded-i lira-yı Osmânîdir

Tarih-i senetten itibaren doksanbir günde tesviye etmek üzre bâlada muharrer yirmi üç aded lira-yı Osmânîyi  Edirne'de sâkin Bakkal Arif Efendi'den ahz eyledim. Meblağ-ı mezburu müma-ileyhin emr-i havâlesine te'diye edeceğimi mübeyyin işbu sened itâ kılındı.
fi 25 eylül sene (1)317

Baba-yı Atik Kaymakamı
Osman Nuri bin Emin (mühür)


Lügatler

Tarih-i senet (تاریخ سند): Senet tarihi
Tesviye (تسویه): Ödemek
Bâlâ (بالا): Yukarı
Muharrer (محرر): Yazılı
Sâkin  (ساكن): Oturan
Ahz  (اخذ): Almak
Meblağ-ı mezbur (مبلغ مزبور): Bahsi geçen miktar
Mûmâ-ileyh (مومی الیه): Adı geçen
Te'diye (تأدیە): Ödeme
Mübeyyin  (مبین): Açıklayan
İ'ta (اعطا): Vermek


Zafer ŞIK